|
|
| Odbiornik Telefunken T40Z - widok z przodu | Odbiornik Telefunken T40Z - widok z tyłu na ściankę |
|
|
| Odbiornik Telefunken T40Z - widok z tyłu na chassis | Odbiornik Telefunken T40Z - widok chassis z tyłu |
|
|
| Odbiornik Telefunken T40Z - widok chassis z przodu |
Telefunken T40Z to prosty superheterodynowy odbiornik produkowany przez warszawskiego Telefunkena na sezon 1939/40. Produkcja rozpoczęła się pod koniec wakacji 1939 roku, bardzo niewiele odbiorników zdążono wyprodukować do wybuchu wojny. Jest to superheterodyna z detektorem reakcyjnym, kontynuacja linii zaczętej modelem Lord. Odbiornik jest maksymalnie uproszczony, zawiera tylko cztery obwody i maksymalnie uproszczoną konstrukcję mechaniczną. Chassis jest złożone z preszpanu, brak jest jakichkolwiek osłon ekranujących, a wykonana ze sklejki skrzynka nie jest fornirowana i lakierowana, tylko pomalowana brązową olejną farbą.
Wizualnie odbiornik T40Z jest podobny do odbiorników produkowanych w tym samym czasie w macierzystych zakładach w Niemczech. Skrzynia jest wykonana ze sklejki, pomalowana farbą na brązowo. Większość powierzchni przedniej ścianki zajmuje materiał maskownicy głośnika, w dolnej 1/3 zasłonięta szklaną przeźroczystą skalą. Skala podświetlana jest z obu boków żaróweczkami, osiągając efekt świecących się napisów. W obu dolnych rogach przedniej ścianki znajdują się dwie podwójne gałki. Gałka prawa zewnętrzna służy do strojenia odbiornika, wewnętrzna do zmiany zakresów. Obie lewe gałki są połączone razem i odpowiadają za regulację głośności. Dodatkowo gałka ta obsługuje przełącznik barwy tonu (mowa/muzyka), poprzez wciągnięcie lub wyciągnięcie osi.
Elektryczna konstrukcja odbiornika jest również bardzo prosta. Sygnał z anteny trafia na prosty jednoobwodowy filtr wejściowy, w maksymalnie uproszczonym kształcie. Cewki wejściowe wszystkich zakresów są podłączone do anteny na stałe, zmiana zakresów odbywa się poprzez zwarcie cewki siatkowej dla fal długich lub dołączenie do cewek średnio i długofalowych cewki siatkowej fal krótkich. Sygnał z filtru wejściowego steruje siatkę pierwszą heksody lampy ECH11. Mieszacz nie jest objęty pętlą automatycznej regulacji wzmocnienia (ARW) na żadnym zakresie. Siatka sterująca ma stały potencjał masy, albowiem zimne końce cewek siatkowych połączone są bezpośrednio do masy.
Oscylator mieszacza wykorzystuje triodę lampy ECH11. Generator pracuje w układzie Meissnera (ze sprzężeniem transformatorowym) dla fal krótkich i Colpittsa (z dzieloną pojemnością) dla fal średnich i długich. Taki układ generatora pozwala na uproszczenie cewek w stosunku do typowo spotykanego generatora w układzie Meissnera - nie trzeba nawijać uzwojenia sprzężenia zwrotnego.
Obciążeniem mieszacza jest dwuobwodowy filtr pasmowy nastrojony na częstotliwość pośrednią 465kHz. Wyjście filtru (gorąca końcówka obwodu wtórnego) steruje siatką pierwszą pentody EF6 pracującej jako detektor reakcyjny. Sprzężenie zwrotne dla częstotliwości pośredniej realizowane jest z anody lampy EF6 poprzez trymer na cewkę sprzężenia zwrotnego nawiniętą na cewkę wtórnego obwodu filtru pośredniej częstotliwości. Siatka druga lampy detektora jest uziemiona dla prądów zmiennych przy odbiorze stacji radiowych, lub, w pozycji gramofonu, podłączona do wejścia gramofonowego. W tym przypadku pełni rolę siatki sterującej, osiągając kilkunastokrotne wzmocnienie sygnału m.cz. na anodzie.
Na uwagę zasługuje zastosowana w tym radiu metoda regulacji głośności. Polega ona na regulacji napięcia stałego na katodzie lampy mieszacza - ECH11 i detektora reakcyjnego - EF6. Napięcie to uzyskiwane jest z dzielnika oporowego składającego się z szeregowo połączonych oporników 30kΩ, 25KΩ i potencjometru regulacji głośności 8kΩ. W efekcie na katodach tych lamp uzyskuje się napięcie stałe regulowane w zakresie od 0 do około 25V. W przypadku mieszacza wykorzystuje się regulacyjną charakterystykę tej lampy, siatka ma potencjał masy, katoda regulowany dodatni potencjał, w efekcie uzyskuje się regulowane stałe napięcie siatka-katoda, co w połączeniu z regulowaną charakterystyką lampy daje w efekcie regulowaną czułość przemiany.
Znacznie sprytniejsza jest regulacja w stopniu detektora reakcyjnego. Zastosowana lampa jest zwykłą pentodą, nie ma regulacyjnej charakterystyki, zresztą w przypadku pracy jako detektor siatkowy z reakcją siatka sterująca musi być polaryzowana do tego samego potencjału co katoda, i t tak jest to rozwiązane w tym radiu. Mimo to katoda jest również podłączona do stałego napięcia regulacji głośności. Wykorzystana jest tu siatka trzecia pentody. Normalnie podłączona do katody, w tym układzie podłączona jest bezpośrednio do masy. A ponieważ napięcie na katodzie regulowane jest w zakresie od 0 do 25V, to siatka trzecie ma potencjał ujemny względem katody, tym bardziej, im większe jest napięcie na katodzie. W efekcie zmniejsza ona prąd anody, bo część elektronów, tym większa ima bardziej ujemne jest napięcie siatki trzeciej względem katody jest odpychana od anody i kierowana w stronę siatki drugiej. Zmniejsza się tą metodą prąd anody, a więc i poziom sygnału dochodzący do anody lampy. Regulacja w tym stopniu jest szczególnie istotna dla wejścia gramofonowego, dzięki niej można regulować głośność muzyki odtwarzanej z płyt pomimo braku klasycznej regulacji poziomu sygnału.
Ostatnim stopniem odbiornika jest wzmacniacz końcowy wykorzystujący pentodę typu EL3. Układ wzmacniacz jest typowy, z polaryzacją opornikiem katodowym i głośnikiem w anodzie lampy, włączonym oczywiście za pomocą transformatora głośnikowego. Między anodą lampy głośnikowej a masą włączany jest kondensator barwy tonu, za pomocą przełącznika mowa/muzyka umieszczonego na osi potencjometru regulacji głośności.
Zasilacz odbiornika jest standardowy, wykorzystujący transformator sieciowy. Transformator posiada cztery odczepy na uzwojeniu pierwotnym, pozwalający na wybór napięcia sieci zasilające odbiornik o wartości 110V, 120V, 150V lub 220V. Wyboru dokonuje się kołeczkiem wkładanym w odpowiednio opisany otwór na tylnej ściance chassis. Transformator dostarcza napięcia żarzenia lamp odbiorczych, napięcia żarzenia lampy prostowniczej i napięcia anodowego. Zastosowano prostownik dwupołówkowy na podwójnej diodzie typu AZ1. Wyprostowane napięcie sieciowe filtrowane jest w dławikowym filtrze typu Π